Zanim wybierzemy się w naszą pierwszą enologiczną podróż z winem, warto dowiedzieć się, jakie są najważniejsze typy i rodzaje win na świecie. Podczas naszych wyjazdów opowiadają o tym nasi winiarscy przewodnicy. Jednak już wcześniej warto zaznajomić się z najważniejszymi szczepami wina oraz podstawową typologią, by lepiej zrozumieć walory smakowe podczas degustacji.

Podział wina ze względu na ich rodzaje: spokojne, musujące i wzmacniane

Wina spokojne

To najszersza kategoria win obejmująca największą ich grupę. Znajdziemy tu wina w różnych kolorach – białe, różowe i wino czerwone, a także wina o różnym poziomie słodyczy: wytrawne, półwytrawne, półsłodkie oraz deserowe, czyli słodkie. Na etykietach tych win pojawią się najważniejsze odmiany winogron, inaczej szczepy winorośli – w przypadku jasnych odmian winogron: chardonnay, sauvignon blanc, pinot blanc, pinot gris, riesling, oraz w przypadku ciemnych odmian winogron: merlot, cabernet sauvignon, syrah, pinot noir. Odmiany winogron oraz regiony uprawy winorośli mają najistotniejszy wpływ na styl i jakość tych win.

Wina musujące

Do tej grupy zaliczamy wszystkie wina, które zawierają w sobie dwutlenek węgla, pojawiający się w kieliszkach pod postacią bąbelków. Ważne jest, aby bąbelki były wynikiem naturalnej fermentacji przy produkcji wina, zwanej potocznie drugą fermentacją. W zależności od stylu i jakości, którą chcemy uzyskać, drugą fermentację przeprowadza się w butelkach (szampan i cava) lub w tankach fermentacyjnych (prosecco i sekt). Najsłynniejszymi winami musującymi są szampan, crémant, cava, sekt i prosecco. Wino musujące powstają z różnych szczepów winorośli. Najczęściej wykorzystuje się chardonnay, pinot noir, pinot meunier oraz glera i pinot blanc. Wina musujące mogą mieć różny kolor. W większości są to wina białe, czasem różowe. Najrzadziej zarażają się czerwone wina musujące – choć i takie pojawiają się w świecie wina.

Wina wzmacniane

Wina o wyższym poziomie alkoholu powstają w różnych regionach świata. Większość tego typu win spotykamy na południu Europy. Najsłynniejsze wina wzmacniane to porto, malaga, sherry i madera. Wyższy poziom alkoholu uzyskuje się przez dodanie alkoholu gronowego podczas fermentacji. W przypadku wytrawnych sherry alkohol dodawany jest na końcu fermentacji. Gdy natomiast chcemy uzyskać wina półwytrawne, półsłodkie, a nawet słodkie – alkohol dodawany jest w połowie, a nawet na samym początku fermentacji. Jego zawartość w winach wzmacnianych waha się między 15 a 23 procent.

Poza wspomnianymi powyżej winami wzmacnianymi nie istnieje coś takiego jak podział win ze względu na zawartość alkoholu. Większość win ma alkohol pomiędzy 11 a 14 procent. Zdarzają się wina o niższej zawartości alkoholu – 9 procent, a w szczególnych przypadkach nawet 5 procent. Przykładem takiego niskoprocentowego wina może być lekko musujące, półsłodkie wino moscato di piemonte. Coraz częściej spotkamy się też z winami o wyższej zawartości alkoholu sięgającej 15, a nawet 16 procent.

Podział win ze względu na kolor – białe, różowe czerwone

Kolor wina nie zawsze jest taki sam jak kolor owoców. Nie zawsze jest też tak łatwy do sklasyfikowania jako biały, różowy lub czerwony. Warto wiedzieć, że w przypadku większości winogron ich sok jest biały, bezbarwny. Piękny czerwony kolor wina pochodzi zazwyczaj z barwników, które znajduję się tuż pod skórką owoców. Winogronowy sok barwi się na czerwono dopiero podczas maceracji, która towarzyszy procesowi fermentacji. W zależności od długości maceracji otrzymujemy wino różowe, ciemnoróżowe lub czerwone. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że ze słynnych czerwonych odmian takich jak merlot, cabernet sauvignon czy pinot noir można robić różowe, a nawet białe wina.

Wina białe

To bardzo szeroka grupa win obejmująca klasyczne spokojne, wytrawne lub półwytrawne, a także słodkie białe wina. Mają wtedy jasny kolor czasem przechodzący w stronę żółtego. Wina musujące to najczęściej wina białe i tu także mają one bardzo jasną, niemal bezbarwną szatę. Wina słodkie oraz wzmacniane powstające z białych odmian winorośli także będziemy klasyfikować jako wino białe – choć ich barwa będzie zupełnie inne. Słodki sauternes czy tokaj będą miały złotą i bursztynową barwę, natomiast sherry i malaga będą miały kolor herbaciany, a nawet brunatny. Do kategorii win białych zaliczamy także coraz popularniejsze wina pomarańczowe. Swój charakterystyczny kolor zawdzięczają używanej już w starożytnej Gruzji metodzie maceracji i fermentacji białych odmian winogron razem ze skórkami i szypułkami. Wina białe podawane są między innymi do owoców morza, lekkich dań mięsnych i innych lekkich potraw.

Wina różowe

Wbrew powszechnym opiniom, nie powstają one przez dolanie czerwonego wina do białego. Wino różowe zwój kolor zawdzięcza krótkiej maceracji, trwającej kilka godzin, a czasem i mniej. Podczas tego procesu do soku ze skórek winogron przedostaje się niewielka część tanin (garbników) oraz charakterystycznych aromatów. Przypominają nam one zapach czerwonych owoców – poziomek, truskawek, czerwonych porzeczek i malin. Metoda produkcji, która wpływa na kolor, determinuje nam styl takiego wina. Różowe wina najczęściej są lekko wytrawne, półwytrawne i czasem słodkie. Mogą być musujące. Najrzadziej zdarzają się słodkie wina różowe oraz wzmacniane.

Wina czerwone

Wśród czerwonych win, wytwarzanych z czerwonych odmian winogron, zazwyczaj znajdziemy wina wytrawne. Lżejsze – z odmian takich jak gamay czy pinot noir i cięższe, fermentowane między innymi z winogron cabernet sauvignon czy merlot. Najbardziej cenione czerwone wina to wina wytrawne, z dużą zawartością tanin, często leżakowane w dębowych beczkach. Styl i jakość tych win pozwala na ich dłuższe leżakowanie. Czerwone wytrawne wina najczęściej podajemy do czerwonego mięsa – do wołowiny, jagnięciny oraz dziczyzny.

Wśród najsłynniejszych półwytrawnych lub lekko wytrawnych czerwonych win możemy wymienić wina bardolino oraz beaujolais. Rzadko zdarzają się czerwone wina półsłodkie – tu zazwyczaj wymienia się deserowe wina gruzińskie z apelacji Khvanchkara oraz Kindzmarauli. Spośród czerwonych win deserowych koniecznie należy wymienić wino recioto della valpolicella oraz wzmacniane wina porto.

Podział win ze względu na zawartość cukru

Po przeprowadzeniu pełnej fermentacji cały cukier zawarty w soku z winogron zmienia się w alkohol. W takim przypadku otrzymujemy wino wytrawne. W przypadku, gdy przerwiemy fermentację, część słodyczy z owoców pozostanie w winie. W zależności od poziomu słodyczy możemy mieć wina półwytrawne i półsłodkie. Warto wiedzieć, że zawartość słodyczy nie zawsze ma takie odzwierciedlenie w smaku wina. To, czy wino opiszemy jako półsłodkie, półwytrawne czy wytrawne często zależy od poziomu tanin, kwasowości, alkoholu oraz od stylu wina. Półwytrawne i półsłodkie wina polecane są szczególnie osobom, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z winem.

Wina wytrawne

Wina wytrawne powstają po pełnej fermentacji, gdzie cały cukier zawarty w winogronach zmienia się w alkohol. Dzięki temu wina wytrawne charakteryzują się niską zawartością cukru, co daje im wyrazisty, „czysty” smak. Wina te, szczególnie białe, często charakteryzują się owocowymi nutami, takimi jak cytrusy czy zielone jabłka, ale również przyprawami korzennymi i lekką kwasowością. Czerwone wina wytrawne, takie jak merlot czy cabernet sauvignon, mają bardziej złożony aromat, który może zawierać nuty ciemnych owoców, np. aromat śliwki czy jagody, oraz taniny, które nadają winu głębię. Wina wytrawne są doskonałym wyborem do dań głównych, zwłaszcza mięsnych, gdzie ich smak może w pełni zharmonizować się z potrawą.

Wina półwytrawne

Wina półwytrawne to wina, w których fermentacja została przerwana w taki sposób, że pozostaje w nich niewielka ilość cukru, co nadaje winu lekko wyczuwalną słodycz. Tego rodzaju wina mają zrównoważoną kwasowość i delikatnie owocowe smaki, co sprawia, że są łagodniejsze w odbiorze niż wina wytrawne, ale nadal mają wyraźnie wyczuwalną świeżość. Półwytrawne wina mogą występować zarówno w wersji białej, jak riesling, z nutami owoców tropikalnych, jak i czerwonej, np. merlot, które wnoszą subtelne aromaty owoców, takich jak maliny czy czereśnie. Półwytrawne wina są doskonałym wyborem do lekkich dań mięsnych, sałatek czy potraw z ryb.

Wina półsłodkie

Wina półsłodkie zawierają wyższą ilość resztkowego cukru niż wina półwytrawne, ale nie osiągają pełnej słodyczy. Zazwyczaj mają wyraźną owocową słodycz, która balansuje się z kwasowością, co daje przyjemny, harmonijny smak. Często można je znaleźć w wersji białej, z takimi szczepami jak muscat czy riesling, które oferują subtelne smaki owoców tropikalnych, jabłek, gruszek, a także delikatne nuty kwiatowe. Czerwone półsłodkie wina, np. ze szczepu merlot, mogą mieć intensywniejszy aromat owoców leśnych, jak wiśnie czy maliny, z wyraźniejszym posmakiem śliwek. Wina półsłodkie są popularne jako towarzysze deserów, szczególnie ciast owocowych, ale także świetnie komponują się z serami.

Wina słodkie

W przypadku win deserowych, w pełni słodkich, producent musi zastosować dodatkowe metody, aby osiągnąć odpowiednio wysoki poziom słodyczy. W zależności od typów wina oraz stylu, jaki jest oczekiwany, są to wina wzmacniane alkoholem winogronowym (porto, sherry), wina z podsuszonych winogron (malaga, recioto) lub wina z winogron, na których pojawiła się pleśń szlachetna, czyli botrytis cinerea (tokaj, sauternes). Poziom słodyczy nie wiąże się z kolorem wina, ale większość słodkich win powstaje z białych odmian (muscat, furmint, sémillon, riesling, chardonnay). Najbardziej znanym słodkim czerwonym winem jest porto.

Najważniejsze odmiany winogron

Aktualnie na świecie uprawiane jest około półtora tysiąca szczepów – czyli odmian winogron. To właśnie cechy charakterystyczne tych odmian mają, obok siedliska, największy wpływ na styl i smak wina.

Spośród najpopularniejszych białych odmian należy wymienić chardonnay, sauvignon blanc, pinot blanc, pinot gris, riesling, muscat, gewürztraminer, viognier, sémillon i albariño. W przypadku czerwonych win, na świecie najczęściej uprawia się odmiany cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot, pinot noir, tempranillo, syrah (shiraz), grenache (garnacha), mourvèdre (monastrel), sangiovese (brunello), primitivo (zinfandel), malbec (côt), tannat (madiran) oraz carménère.

Podsumowanie

Wybór odpowiedniego wina to fascynująca podróż, która wymaga zrozumienia podstawowych rodzajów win oraz ich różnorodności. Podstawowy podział win obejmuje wina wytrawne, półwytrawne, półsłodkie i słodkie, które różnią się zawartością cukru, a tym samym smakiem. Wytrawne wina, takie jak cabernet sauvignon czy merlot, oferują głębokie, intensywne smaki, doskonale komponując się z daniami głównymi. Półwytrawne wina, np. riesling czy merlot, są idealne do lekkich potraw, natomiast półsłodkie wina, z charakterystyczną owocową słodyczą, świetnie sprawdzają się z deserami lub serami. Słodkie wina, takie jak porto czy tokaj, to wybór na wyjątkowe okazje, z intensywną słodyczą i bogatym aromatem. Różnorodność win opiera się na rodzajach szczepów winogron oraz tradycjach winiarskich, które nadają każdemu trunkowi niepowtarzalny charakter. Każde wino, od spokojnych po musujące i wzmacniane, ma swoje miejsce w kuchni i dopełnia smak potraw, oferując niezapomniane doznania.